اقتصاد و صنعت روی ریل دانش‌بنیان شدن | نگاهی به مشخصات مجموعه‌های دانش‌بنیان

به گزارش شهرآرانیوز؛ رهبرمعظم انقلاب، اولین سال قرن ۱۵ را «تولید دانش‌بنیان و اشتغال آفرین» نام‌گذاری کردند، رویکردی که پیش‌تر نیز از سوی ایشان مطرح شده بود و اکنون به عنوان محور عملیاتی دستگاه‌های مختلف اجرایی کشور تعیین شده است. ایشان در سال‌های گذشته در بیشتر سخنرانی‌های خود به‌ویژه در انتخاب شعار‌های سال، بر موضوع تولید تأکید کرده‌اند.

هم‌چنین شرکت‌های دانش‌بنیان را تنها مسیر برون‌رفت کشور از مشکلات اقتصادی و محدودیت‌های ناشی از تحریم برشمرده‌اند. نگاهی به تجربه جهانی در یکی دو قرن اخیر هم به‌خوبی نشان می‌دهد که این تأکیدات چقدر هوشمندانه است. کمتر کشور پیشرفته‌ای را می‌توان پیدا کرد که بدون برنامه‌ریزی و اقدام بلندمدت در مسیر تولید، آن هم از نوع دانش‌بنیان و دارای ارزش افزوده بالا، توانسته باشد مسیر توسعه و پیشرفت را با موفقیت طی کند.

امروز با توانمندی‌های فناورانه بی‌نظیری که در بیش از ۶۵۰۰ شرکت دانش‌بنیان ایرانی وجود دارد، در سال ۱۴۰۱ و سال‌های بعد باید تلاش و همت همه دستگاه‌ها و بنگاه‌های کشور در بخش خصوصی و دولتی، دانش‌بنیان کردن اقتصاد و صنعت کشور باشد.

در این مطلب می‌خواهیم با توجه به نقش مجموعه‌های دانش‌بنیان در توسعه و پیشرفت کشور، بیشتر با این شرکت‌ها آشنا شویم و مسیر راه‌اندازی مجموعه‌های دانش‌بنیان را برای افرادی که ایده‌ای فناورانه در سر دارند بررسی کنیم.

تعریف شرکت دانش‌بنیان

مجموعه دانش‌بنیان به شرکت‌هایی گفته می‌شود که بر پایه دانش و تحقق اهداف علمی و اقتصادی شکل می‌گیرند. این شرکت‌ها برای گسترش اختراع و نوآوری و در حوزه فناوری‌های برتر تشکیل می‌شوند. در ایران به شرکت یا مؤسسه‌ای که از لحاظ فنی، مالی و سیستمی پارامتر‌های مورد نظر آیین‌نامه ارزیابی و تشخیص صلاحیت شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان را دارا باشد دانش‌بنیان گفته می‌شود. موضوع کلی فعالیت این شرکت‌ها تجاری‌سازی یافته‌های پژوهشی است.

ایجاد شرکت دانش‌بنیان

بسیاری گمان می‌کنند برای دانش‌بنیان شدن، باید از ابتدا شرکت یا مؤسسه‌ای دانش‌بنیان ثبت کنند، در حالی که چنین نیست. یعنی نیازی نیست که از ابتدای کار شرکت یا مؤسسه دانش‌بنیان ثبت شده باشد یا در موضوع فعالیت آن کلمه دانش‌بنیان ذکر شود.
برای تبدیل شدن به شرکت دانش‌بنیان، شرکت یا مؤسسه ثبت‌شده شما باید تأییدیه دانش‌بنیان را از معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری دریافت کند.

متولی قانونی در ایران

قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان در ایران در اواخر سال ۱۳۸۹ به تصویب مجلس رسید. از دوره یازدهم ریاست‌جمهوری، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری متولی ارزیابی و اعطای تأییدیه دانش‌بنیان به متقاضیان گردید. از جمله وظایف معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، توسعه فناوری، تقویت فرایند تجاری‌سازی و حمایت از مؤسسات و شرکت‌های دانش‌بنیان است. ارزیابی دانش‌بنیان نیز از مسئولیت‌های این سازمان شمرده شده که از سوی کارگزاری‌های رسمی این معاونت انجام می‌پذیرد.

شرکت‌های دانش‌بنیان چه تفاوتی با سایر شرکت‌ها دارند؟

شرکت دانش‌بنیان یا همان شرکت‌های متمرکز بر دانش به آن دسته از شرکت‌هایی گفته می‌شود که دارای ارزش‌هایی هستند که بر اساس دانش و فناوری اطلاعات بنا شده باشند. در واقع، می‌توان گفت که این دسته از شرکت‌ها موتور رشد و توسعه هر کشور در حال توسعه محسوب می‌شوند. این شرکت‌ها موجب رونق و شکوفایی هستند و قطعا باعث پیشرفت دانش کشور می‌شوند.

اما سؤال اینجاست که چه شرکت‌هایی جزو دانش‌بنیان‌ها محسوب می‌شوند. این شرکت‌ها به طور مشخص چه ویژگی‌هایی دارند؟ دولت از آن‌ها چگونه حمایت می‌کند؟ یک شرکت چگونه می‌تواند جزو این دسته‌بندی محسوب شود؟ در ادامه، به پاسخ برخی از این سؤال‌ها خواهیم پرداخت.

تاریخچه روی کار آمدن عبارت دانش‌بنیان در جهان

تاریخچه روی کار آمدن این دسته از شرکت‌ها به سال ۱۹۷۹ میلادی برمی گردد. در این سال، پژوهشگری به نام لیتل اولین تحقیقات خود را برای ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان آغاز کرد و با به کار بردن عباراتی نظیر شرکت‌های فناوری محور توانست شرکتی جهت بررسی و توسعه اختراعات علمی، دانش و نوآوری‌ها تأسیس کند.

از آن زمان تاکنون عبارت‌هایی نظیر «سازمان‌های دانش‌محور»، «شرکت‌های مبتنی بر فناوری‌های پیشرفته»، «شرکت‌های دانش مبنا»، «کسب و کار دانش‌محور»، «شرکت‌های مبتنی بر فناوری‌های نوین» و «سازمان‌های مبتنی بر نوآوری» رواج پیدا کردند که مصداقی از این شرکت‌ها در نظر گرفته می‌شوند.

سهام‌داران این شرکت‌ها اغلب متخصصان و افراد تحصیل‌کرده‌ای هستند که با فراگیری علوم و دانش و نوآوری‌ها موفق به ارائه یک خروجی غیرنقدی می‌شوند. این خروجی می‌تواند اموال معنوی همچون حق اختراع، طرح‌های صنعتی، دانش‌های فنی، نرم افزار‌ها و... باشد.

تاریخچه ثبت مصوبه حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان

در کشور ما قانون حمایت از این شرکت‌ها و تجاری سازی اختراعات و توسعه نوآوری‌ها در تاریخ ۵ آبان سال ۱۳۸۹ مشتمل بر ۱۳ ماده و ۶ تبصره برای رشد و توسعه اقتصاد کشور مورد بررسی قرار گرفت و به تصویب مجلس رسید.

در این مصوبه قانونی که با هدف حمایت از تولید مبتنی بر دانش به تصویب رسیده است، دسته‌بندی شرکت‌های دانش‌بنیان به این شکل تعریف شده‌اند: سازمان و شرکت مبتنی بر دانش، یک مؤسسه خصوصی یا تعاونی می‌باشد که با هدف توسعه اقتصاد دانش‌محور، هم‌افزایی علم و ثروت، تحقق و گسترش اختراعات و نوآوری‌های علمی و اقتصادی، و تجاری سازی نتایج اختراعات تشکیل می‌شود.

لازم به ذکر است آیین نامه تشخیص صلاحیت مؤسسات و شرکت‌های مبتنی بر دانش بر اساس هدف و رویکرد خروجی‌محوری که دارد بنا شده است و طبق بند پنجم ماده یک، مؤسسات مبتنی بر دانش باید کالا و خدماتی را به عنوان یک خروجی طبق اهداف تعریف‌شده عرضه کنند. باید اضافه کنیم که در آیین نامه تشخیص صلاحیت این شرکت‌ها، ویژگی کالا‌ها به سه شکل تشریح شده است. این سه شکل عبارت‌اند از:

۱. محصول در حیطه فناوری‌های متوسط به بالا باشد.
۲. محصول پیچیدگی‌های فنی دارد و تولید و تداوم آن به تحقیق و توسعه بیشتر نیازمند باشد.
۳. عمده ارزش افزوده محصول یا همان کالای خروجی شرکت مبتنی بر دانش ناشی از دانش فنی و نوآوری باشد.

آشنایی با ویژگی‌های شرکت‌های مبتنی بر دانش

شرکت‌های دانش‌محور دارای طرح و ایده‌ای نوین هستند تا موجب رشد و توسعه اقتصاد کشور شوند. اما اینکه این شرکت‌ها چه ویژگی‌های دیگری دارند در ادامه شرح داده شده است.

خلق ایده‌های جدید بر پایه فناوری کشور

اولین و مهم‌ترین ویژگی شرکت‌های دانش‌محور داشتن طرح و ایده‌های جدید بر پایه دانش و فناوری‌های کشور است. در واقع، میزان خلق ایده‌ها و نوآوری‌ها در داخل هر کشور به میزان سطح دانش و فناوری‌ها همان کشور بستگی دارد. به منظور ایجاد یک طرح خلاقانه و نوین در داخل کشور باید محیط مناسب برای آزمایش و ارائه آن فراهم باشد. در صورتی که طرح با سطح فناوری و زیر ساخت‌های کشور ایران مغایرت داشته باشد، حمایت از آن‌ها امکان پذیر نخواهد بود.

نداشتن هیچ‌گونه مال ملموس

شرکت‌های دانش‌محور برخلاف شرکت‌ها و کسب‌و‌کار‌های تجاری هیچ گونه مال و املاکی مانند زمین، تجهیزات، ماشین آلات و... ندارند، زیرا این شرکت‌ها فقط بر اساس فناوری و تخصص‌های پژوهشی و علمی بنا شده‌اند و روی دانش خود تمرکز دارند. این شرکت‌ها به دلیل دانش‌محور بودن و نداشتن هیچ‌گونه مال ملموسی، دارای اظهارنامه مالیاتی یا درآمدی نیز نخواهند بود.

پایداری دانش و نوآوری در مقابل تحولات جهانی

پایداری دانش و نوآوری در برابر تحولات جهانی یکی دیگر از ویژگی‌های مهم شرکت‌های دانش‌محور است. موارد ذکرشده در سازمان سازمان تجارت جهانی باعث بالا رفتن عمر این شرکت‌ها می‌شود و نگرانی شرکت‌ها از تغییر دنیای سیستمی را برطرف خواهد کرد. در واقع، از آنجایی که اساس این شرکت‌ها دانش نوین است، شرکت‌های دانش‌محور باید در مقابل تغییراتی که ممکن است در آینده‌ای نزدیک در دنیای سیستمی رخ دهد مقاومت کنند.

داشتن یک خروجی نوین

این شرکت‌ها باید دارای یک خروجی مشخص و نوین باشند. در واقع، محصولات این مؤسسات باید به تولید برسند یا در حد نمونه آزمایشگاهی ساخته شوند. باید اضافه کنیم که محصول یا خدمات شرکت‌های مبتنی بر دانش باید از سطح دانش و فناوری‌های بالایی برخوردار شده باشند. در صورتی که در سطح معمولی و عادی مطرح شود، مورد حمایت قرار نمی‌گیرد.

تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران چقدر است؟

آمار‌ها می‌گویند امروز در ایران تعداد ۵۳۳۸ شرکت دانش محور مورد تأیید سازمان ارزیابی و کارگروه تشخیص صلاحیت شرکت‌ها و مؤسسات مبتنی بر دانش قرار گرفته‌اند. اکنون شرکت‌های مورد تأیید مبتنی بر دانش باعث اشتغال‌زایی برای بیش از ۸۶ هزار نفر در کشورمان شده‌اند. علاوه بر این میزان، فروش مؤسسات دانش‌محور در سال گذشته، بیش از ۶۷۵ هزار میلیارد ثبت شده است.

چگونگی نام‌نویسی شرکت دانش‌بنیان

در صورتی که موفق به طرح یک ایده نوین شده‌اید و به عنوان یک شرکت مبتنی بر دانش می‌خواهید از امتیازات و مزایایی مانند حمایت دولت بهره‌مند شوید، در ابتدا باید یک شرکت یا مؤسسه خصوصی در اداره ثبت شرکت‌ها ثبت کنید. در واقع، پیش‌نیاز ثبت شرکت دانش‌بنیان ثبت یک تعاونی خصوصی است.

پس از ثبت مؤسسه خود در اداره ثبت شرکت‌ها، برای ثبت شرکت خود به عنوان شرکت دانش‌محور می‌توانید در www.daneshbonyan.ir ثبت نام کنید. سپس فرم مخصوص شرکت‌های دانش‌محور را تکمیل کنید تا ایده و طرح نوآورانه‌تان از سوی چندین کارشناس مورد بررسی قرار بگیرد.